ඔයාගෙ බඩේ දැවිල්ලට හේතුව මේ බැක්ටීරියාවද? (Helicobacter pylori) ගැන දැනගමු..
ගොඩක් දෙනෙක්ට තියෙන ප්‍රශ්නයක් තමයි මේ බඩේ දැවිල්ල, ගැස්ට්‍රයිටීස් කියන්නේ. කඩෙන් කෑමක් කෑවම, තෙල් වැඩි දෙයක් කෑවම, එහෙමත් නැත්නම් රෑට කාලා නිදාගත්තම එන මේ අමාරුවට අපි එක එක දේවල් වලට දොස් කිව්වට, සමහර වෙලාවට මේ හැමදේකටම වගකියන්න ඕන අපේ බඩ ඇතුළේ හැංගිලා ඉන්න පුංචි බැක්ටීරියා කෙනෙක්. එයා තමයි හෙලිකොබැක්ටර් පයිලෝරි, එහෙමත් නැත්නම් අපි කෙටියෙන් කියන H. pylori.
කවුද මේ H. pylori කියන්නේ?
සරලවම කිව්වොත්, H. pylori කියන්නේ අපේ බඩේ, ඒ කියන්නේ ආමාශයේ ජීවත් වෙන්න පුළුවන් බැක්ටීරියා වර්ගයක්. දැන් ඔයා හිතයි, “බඩේ තියෙන සැර ඇසිඩ් වලට මේ බැක්ටීරියාව විනාශ වෙන්නේ නැද්ද?” කියලා. පුදුම දේ කියන්නේ, මේ බැක්ටීරියාවට ඒ ඇසිඩ් පරිසරයේ ජීවත් වෙන්න විශේෂ හැකියාවක් තියෙනවා.
මෙයා කරන්නේ අපේ ආමාශයේ ඇතුළු බිත්තියට හානි කරන එක. මේ නිසා තමයි ආමාශයේ ප්‍රදාහය (gastritis) සහ ආමාශයේ තුවාල (peptic ulcers) ඇතිවෙන්නේ.
ලෝක ජනගහනයෙන් භාගයක් විතර දෙනාට ජීවිතේ කවදාහරි මේ H. pylori ආසාදනය වෙනවා කියලා තමයි කියන්නේ. හැබැයි බය වෙන්න එපා, ගොඩක් දෙනෙක්ට කිසිම රෝග ලක්ෂණයක් එන්නේ නැහැ.
කොහොමද මේක අපේ ඇඟට එන්නේ?
H. pylori සාමාන්‍යයෙන් කෙනෙක්ගෙන් තව කෙනෙක්ට තමයි බෝවෙන්නේ.
අපිරිසිදු ආහාර, වතුර හෝ පිඟන් කෝප්ප වලින්.
කටින් කටට (Mouth to mouth): ආසාදිත කෙනෙක්ගේ කෙළ වැනි ශරීර තරලයක් නිරෝගී කෙනෙක්ගේ ශරීරයට ඇතුල් වීමෙන්.
ආසාදිත මළපහ හෝ වමනය සමඟ ගැටීමෙන්.
වැදගත්ම දේ තමයි, ඔව්, H. pylori කියන්නේ බෝවෙන ආසාදනයක්. ඒ නිසා පෞද්ගලික පිරිසිදුකම ගැන ගොඩක් සැලකිලිමත් වෙන එක වැදගත්.
මේ ලෙඩේ හැදෙන්න වැඩි අවදානමක් තියෙන්නේ කාටද?
එක ගෙදර ගොඩක් දෙනෙක් ජීවත් වීම.
පිරිසිදු වතුර සහ මලාපවහන පහසුකම් අඩු වීම.
ආසාදිත කෙනෙක් එක්ක එකට ජීවත් වීම.
සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටක ජීවත් වීම.
H. pylori ආසාදනය වුණාම මොනවගේ රෝග ලක්ෂණද එන්නේ?
රෝග ලක්ෂණ මතු වෙන්නේ ඔයාට ආමාශ ප්‍රදාහයක් (gastritis) හරි බඩේ තුවාලයක් (peptic ulcer) හරි හැදුණොත් තමයි. ප්‍රධානම ලක්ෂණය තමයි බඩේ උඩ හරියේ එන දැවිල්ලක් වගේ හරි මොට කැක්කුමක් හරි. මේ වේදනාව එනවා යනවා. විශේෂයෙන්ම බඩ හිස් වෙලාවට මේක වැඩි වෙන්න පුළුවන්.
වෙනත් පොදු රෝග ලක්ෂණ:
බඩ පුරවා දැමීම (Bloating): කෑම ගත්තත් නැතත් බඩේ හුළං පිරිලා වගේ දැනීම.
නිතර ගුඩුස් යෑම (Burping): සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා නිතර නිතර ගුඩුස් යෑම.
කෑම අරුචිය (No appetite): කෑමට කිසිම ආසාවක් නැතිවී යෑම.
ඔක්කාරය සහ වමනය (Nausea and Vomiting): බඩේ අමාරුවත් එක්ක වමනයට ඒම හෝ වමනය යෑම.
හේතුවක් නැතුව කෙට්ටු වීම (Weight loss): ඔයා උත්සාහ නොකරම ශරීරයේ බර අඩුවීම.
හදිසියේම දොස්තර කෙනෙක් හම්බවෙන්න ඕන වෙලාවල්!
සමහර වෙලාවට බඩේ තුවාල වලින් බඩ ඇතුළට ලේ යන්න පුළුවන්. පහත ලක්ෂණ එකක් හරි ඔයාට තියෙනවනම්, වෙලාව නාස්ති නොකර ළඟම තියෙන රෝහලේ හදිසි ප්‍රතිකාර ඒකකයට (ETU) යන්න.
මළපහ සමඟ ලේ යෑම, තද රතු හෝ කළු පාට මළපහ
හුස්ම ගැනීමේ අපහසුව
කරකැවිල්ල හෝ සිහිය නැතිවීම
සම සුදුමැලි වීම
ලේ හෝ කෝපි කුඩු වගේ වමනය යෑම
දැඩි, තියුණු බඩේ කැක්කුමක්..
H. pylori ආසාදනය දිගුකල් පැවතීම ආමාශ පිළිකා (stomach cancer) සඳහා අවදානම් සාධකයක්. මේක හරිම කලාතුරකින් වෙන දෙයක්, ඒත් දැනුවත් වෙලා ඉන්න එක වැදගත්.
දොස්තර මහත්තයා මේක හොයාගන්නේ කොහොමද?
H. pylori ඉන්නවද කියලා හරියටම දැනගන්න පරීක්ෂණ කීපයක් තියෙනවා.
මළපහ පරීක්ෂාව (Stool tests): බහුලවම කරන පරීක්ෂණය.
යූරියා හුස්ම පරීක්ෂාව (Urea breath test): යූරියා අඩංගු දියරයක් බීලා, හුස්ම පරීක්ෂා කිරීම.
එන්ඩොස්කොපි පරීක්ෂාව (Endoscopy): බඩේ තුවාල තියෙනවා කියලා සැක නම්, කැමරාවක් ආධාරයෙන් ආමාශය පරීක්ෂා කිරීම.
මේකට තියෙන ප්‍රතිකාර මොනවද?
H. pylori නිසා හැදෙන බඩේ තුවාල වලට ප්‍රතිකාර කරන්නේ ප්‍රතිජීවක ඖෂධ (antibiotics) සහ ආමාශයේ ඇසිඩ් අඩු කරන බෙහෙත් වර්ගයක් එකට දීලා.
වැදගත්ම දේ: දොස්තර මහත්තයා නියම කරපු ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ටික නියමිත කාලය පුරාවටම හරියටම ගන්න එක අත්‍යවශ්‍යයි. අමාරුව අඩු වුණා කියලා අතරමඟදී බෙහෙත් නවත්වන්න එපා.
H. pylori වලින් බේරිලා ඉන්නේ කොහොමද?
නිතරම අත් සෝදන්න: වැසිකිළි ගියාට පස්සේ සහ කෑම හදන්න/කන්න කලින් සබන් දාලා හොඳට අත් සෝදන්න.
පිරිසිදු ආහාර සහ වතුර පාවිච්චි කරන්න.
හොඳින් පිසූ ආහාර පමණක් ගන්න.
පිරිසිදුකම ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න: අත් නොසෝදපු අය පිළිගන්වන ආහාර ගැනීමෙන් වළකින්න.
මතක තියාගන්න කරුණු
H. pylori කියන්නේ බඩේ ජීවත් වෙන, ගැස්ට්‍රයිටීස් සහ බඩේ තුවාල වලට ප්‍රධාන හේතුවක්.
දැඩි බඩේ කැක්කුම, කළු පාටට මළපහ යෑම, ලේ වමනය යෑම වගේ ලක්ෂණ තියෙනවා නම් වහාම වෛද්‍ය උපදෙස් පතන්න.
ප්‍රතිජීවක ඖෂධ වලින් මේ තත්ත්වය සම්පූර්ණයෙන්ම සුව කරන්න පුළුවන්.
හොඳ සනීපාරක්ෂක පුරුදු මඟින් මේ ආසාදනයෙන් ආරක්ෂා වෙන්න පුළුවන්.
උපුටා ගැනීම – අන්තර්ජාලයෙන්..
Post a Comment