Diagram showing the link between diabetes and the pancreas
දියවැඩියාව සහ අග්න්‍යාශයේ සම්බන්ධය: ඔබ නොදන්නා රහස!
ලංකාවේ අපිට දියවැඩියාව කියන වචනය අමුතු දෙයක් නෙවෙයි. ගමේ ගොඩේ, ගෙදරක දෙතුන් දෙනෙක්ට වගේ තියෙන මේ රෝගය ගැන අපි බොහෝ තොරතුරු දන්නවා. ඒත් දියවැඩියාව ඇතිවීමේ මූලික හේතුව ගැන ඔබ හරියටම දන්නවාද? දියවැඩියාව සහ අපේ ශරීරයේ තියෙන අග්න්‍යාශය කියන අවයවය අතර තියෙන සමීප සම්බන්ධය ගැන ඔබ දන්නවාද? බොහෝ අය දියවැඩියාව ගැන කතා කළත්, මේ රෝගයට සෘජුවම බලපාන අග්න්‍යාශය ගැන කතා කරන්නේ නැහැ. මේක හරියට, වාහනයක එන්ජිම ගැන කතා කරන්නේ නැතුව, ටයර් ගැන විතරක් කතා කරනවා වගේ වැඩක්. අග්න්‍යාශය නිසි ලෙස ක්‍රියා නොකරන විට තමයි දියවැඩියාව කියන රෝගය ඇතිවෙන්නේ.
වෛද්‍යවරයෙක් විදිහට මම දන්නවා, බොහෝ රෝගීන් ඉන්සියුලින්, සීනි මට්ටම වගේ දේවල් ගැන විතරක් අවධානය යොමු කරනවා. ඒත්, මේ හැමදේම පටන්ගන්න තැන, එහෙමත් නැත්නම් අග්න්‍යාශය ගැන බොහෝ දෙනෙක්ට අවබෝධයක් නැහැ. මට මතකයි දියවැඩියාව හැදිලා හිටපු රෝගියෙක් මගෙන් ඇහුවා “දොස්තර මහත්තයා, මට ජීවිත කාලෙම බෙහෙත් ගන්න ඕනෙද ?” කියලා. මම ඔහුට අග්න්‍යාශය ගැන, එය ක්‍රියා කරන ආකාරය ගැන පැහැදිලි කළාම එයාට තේරුණා ඇත්තටම සිදුවන්නේ කුමක්ද කියලා. මේ ලිපිය කියෙව්වාට පස්සේ දියවැඩියාව කියන්නේ මොකක්ද, අග්න්‍යාශය කියන්නේ මොකක්ද, ඒ දෙක අතර තියෙන සම්බන්ධය මොකක්ද, සහ කොහොමද ඔබේ අග්න්‍යාශය ආරක්ෂා කරගන්නේ කියන එක ගැන ඔයාට පැහැදිලි අවබෝධයක් ලැබෙයි. මේ ලිපිය කියවන්න, දැනුවත් වෙන්න, ඔබේ සෞඛ්‍යය රැකගන්න!
අන්තර්ගතය
අග්න්‍යාශය යනු කුමක්ද සහ එහි කාර්යය කුමක්ද?
දියවැඩියාව සහ අග්න්‍යාශය අතර සමීප සම්බන්ධය
දියවැඩියා රෝග වර්ග සහ අග්න්‍යාශය
අග්න්‍යාශයේ රෝග (Pancreatitis) සහ දියවැඩියාව
ඔබේ අග්න්‍යාශය නිරෝගීව තබාගන්නේ කෙසේද?
නිතර අසන ප්‍රශ්න (FAQs)
අග්න්‍යාශය යනු කුමක්ද සහ එහි කාර්යය කුමක්ද?
අග්න්‍යාශය (Pancreas) කියන්නේ අපේ උදරයේ, ආමාශයට පිටුපසින් පිහිටි කුඩා, දිගු අවයවයක්. මේක අපේ සිරුරේ ජීර්ණ පද්ධතියේ සහ අන්තරාසර්ග පද්ධතියේ (endocrine system) කොටසක්. මේ කුඩා අවයවයේ ප්‍රධාන කාර්යයන් දෙකක් තියෙනවා:
ජීර්ණ එන්සයිම නිපදවීම: ආහාර ජීර්ණය කිරීමට අවශ්‍ය එන්සයිම, විශේෂයෙන්ම මේදය සහ ප්‍රෝටීන් බිඳහෙළන එන්සයිම, අග්න්‍යාශය විසින් නිපදවනවා.
හෝමෝන නිපදවීම: අපේ රුධිරයේ සීනි මට්ටම පාලනය කරන ඉන්සියුලින් සහ ග්ලූකගන් කියන හෝමෝන දෙක අග්න්‍යාශයේ විශේෂිත සෛල මඟින් නිපදවනවා.
මේ ඉන්සියුලින් හෝමෝනය තමයි අපේ සිරුරට ලැබෙන ආහාර වල සීනි (ග්ලූකෝස්) ශක්තිය බවට පත් කිරීමට උදව් කරන්නේ. ඒක හරියට ගෙදරක තියෙන දොරක් අරින යතුර වගේ. ඉන්සියුලින් තමයි සෛල වලට සීනි ඇතුළත් කරලා, ශක්තිය බවට පත් කරන්න අවශ්‍ය දොර ඇරලා දෙන්නේ. අග්න්‍යාශය නිසි ලෙස ක්‍රියා නොකළොත්, මේ හෝමෝන නිපදවෙන්නේ නැහැ, නැත්නම් නිපදවීම අඩු වෙනවා. එතකොට රුධිරයේ සීනි මට්ටම ඉහළ ගිහින් දියවැඩියාව ඇතිවෙනවා.
ලංකාවේ අපි කෑමට සීනි එකතු කරන එකට බොහොම ප්‍රියයි. ඒ වගේම තෙල් සහිත, රසකැවිලි වගේ දේවල් කන්නත් කැමතියි. මේ හැමදේම අග්න්‍යාශයට වැඩිපුර මහන්සි වෙන්න බල කරනවා. ඒක හරියට, සාමාන්‍යයෙන් වැඩ කරන යන්ත්‍රයකට ඕනවට වඩා බර පටවනවා වගේ. ටික කාලයක් යනකොට යන්ත්‍රය දුර්වල වෙනවා වගේ, අග්න්‍යාශයත් දුර්වල වෙලා එහි ක්‍රියාකාරිත්වය අඩපණ වෙනවා.
අග්න්‍යාශයේ සෛල මගින් ඉන්සියුලින් නිපදවන ආකාරය (How pancreatic cells produce insulin)
දියවැඩියාව සහ අග්න්‍යාශය අතර සමීප සම්බන්ධය
දියවැඩියාව කියන්නේ අපේ රුධිරයේ සීනි මට්ටම අධික ලෙස ඉහළ යන තත්වය. මේක ඇතිවෙන්න ප්‍රධාන හේතුව තමයි ඉන්සියුලින් හෝමෝනයේ අක්‍රමිකතාවයක් ඇතිවීම. මේ අක්‍රමිකතාවයට සෘජුවම වගකියන්නේ අග්න්‍යාශයයි. ඉන්සියුලින් නිපදවන අග්න්‍යාශයේ සෛල නිසි ලෙස ක්‍රියා නොකරන විට හෝ ඒ සෛල විනාශ වන විට දියවැඩියාව ඇතිවෙනවා.
අග්න්‍යාශය දියවැඩියාවට සම්බන්ධ වන ප්‍රධාන ආකාර දෙකක් තියෙනවා:
ඉන්සියුලින් නිපදවීමේ අඩුවීම: අග්න්‍යාශයේ ඉන්සියුලින් නිපදවන සෛල (බීටා සෛල) විනාශ වූ විට, ශරීරයට අවශ්‍ය තරම් ඉන්සියුලින් නිපදවෙන්නේ නැහැ. මේක තමයි Type 1 දියවැඩියාවට මූලික හේතුව.
ඉන්සියුලින් ප්‍රතිරෝධය: මේ අවස්ථාවේදී අග්න්‍යාශය ඉන්සියුලින් නිපදවනවා. නමුත් ශරීරයේ සෛල වලට ඒ ඉන්සියුලින් නිසි ලෙස භාවිතා කරන්න බැහැ. ඒ නිසා අග්න්‍යාශයට තවත් වැඩිපුර ඉන්සියුලින් නිපදවන්න සිද්ධ වෙනවා. ටික කාලයක් යනකොට මේ වැඩිපුර වැඩ කිරීම නිසා අග්න්‍යාශය දුර්වල වෙලා, අවශ්‍ය ඉන්සියුලින් ප්‍රමාණය නිපදවන්න බැරි වෙනවා. මේක තමයි Type 2 දියවැඩියාවට මූලික හේතුව.
ඉන්සියුලින් නිපදවීමට අග්න්‍යාශය කොතරම් මහන්සි වෙනවාද කියලා තේරුම් ගන්න. අපි නිතරම සීනි අධික කෑම කනකොට, අග්න්‍යාශයට වැඩිපුර ඉන්සියුලින් නිපදවන්න වෙනවා. කාලයක් යනකොට මේ සෛල වලට තවත් වැඩ කරන්න බැරි තත්වයට පත්වෙලා දියවැඩියාව හැදෙනවා. මේක අපේ රටේ බොහෝදෙනෙක්ට වෙන්නේ මේ හේතුව නිසයි.
දියවැඩියා රෝග වර්ග සහ අග්න්‍යාශය
දියවැඩියා රෝගයේ වර්ග දෙකක් තියෙනවා. මේ වර්ග දෙකම අග්න්‍යාශයේ ක්‍රියාකාරිත්වය මත පදනම් වෙලා ඇතිවෙන ඒවා.
Type 1 දියවැඩියාව: මේක ස්වයං ප්‍රතිශක්තිකරණ රෝගයක්. මෙහිදී අපේම සිරුරේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය අග්න්‍යාශයේ ඉන්සියුලින් නිපදවන සෛල විනාශ කරනවා. ඒ නිසා සිරුරට කිසිම ඉන්සියුලින් ප්‍රමාණයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. බොහෝවිට මේක කුඩා කාලයේදීම ඇතිවෙන්න පුළුවන්.
Type 2 දියවැඩියාව: මේක බහුලම වර්ගය. මෙහිදී සිරුරේ සෛල ඉන්සියුලින් වලට දක්වන ප්‍රතිචාරය අඩු වෙනවා. ඒ නිසා අග්න්‍යාශයට වැඩිපුර ඉන්සියුලින් නිපදවන්න සිද්ධ වෙනවා. කාලයත් එක්ක අග්න්‍යාශය වෙහෙසට පත්වෙලා, නිසි ඉන්සියුලින් ප්‍රමාණය නිපදවන්න බැරි වෙනවා. ජීවන රටාවේ වැරදි පුරුදු, අධික බර සහ ජානමය සාධක මේ සඳහා බලපානවා.
මේ නිසා දියවැඩියාව කියන්නේ හුදෙක් සීනි මට්ටම විතරක් නෙවෙයි, අග්න්‍යාශයේ ක්‍රියාකාරිත්වයේ ඇතිවෙන බරපතල ප්‍රශ්නයක්. ඒ නිසාම දියවැඩියාව පාලනය කරනවා කියන්නේ, අග්න්‍යාශය තවදුරටත් හානි නොවී රැකගන්න එකයි.
අග්න්‍යාශයේ රෝග (Pancreatitis) සහ දියවැඩියාව
අග්න්‍යාශයට ඇතිවෙන තවත් රෝගයක් තමයි Pancreatitis කියන්නේ. මේක අග්න්‍යාශයේ ඇතිවන ප්‍රදාහයක් හෙවත් ඉදිමීමක්. Pancreatitis රෝගය නිසා අග්න්‍යාශයට හානි වුණාම, එයට ඉන්සියුලින් නිපදවීම අඩුවෙනවා. මේ නිසා Pancreatitis රෝගීන්ට බොහෝවිට දියවැඩියාවත් ඇතිවෙන්න පුළුවන්. Pancreatitis ඇතිවීමට ප්‍රධානම හේතු වෙන්නේ අධික මත්පැන් පානය, පිත්තාශයේ ගල් සහ අධික මේද මට්ටමයි. මේ තත්වය ඇතිවුණාම දියවැඩියාව ඇතිවීමේ අවදානම විශාල වශයෙන් ඉහළ යනවා. අපේ රටේ බොහෝ තරුණ අය Pancreatitis වලට ගොදුරු වෙන්නේ මේ හේතුව නිසයි.
මේ නිසා දියවැඩියාව සහ අග්න්‍යාශය කියන දෙක එකටම යනවා. එකක් අමාරු වුණාම, අනෙකත් අමාරු වෙනවා. ඒ නිසා අපි මේ අවයවය ගැන විශේෂයෙන්ම සැලකිලිමත් වෙන්න ඕනෑ.
අග්න්‍යාශයට සුදුසු සහ අසුදුසු ආහාර (Foods that are good and bad for the pancreas)
ඔබේ අග්න්‍යාශය නිරෝගීව තබාගන්නේ කෙසේද?
අග්න්‍යාශය නිරෝගීව තබාගැනීම කියන්නේ දියවැඩියාවෙන් ආරක්ෂා වෙන්න තියෙන හොඳම ක්‍රමය. මේ සඳහා ඔබට පහත සඳහන් දේවල් කරන්න පුළුවන්.
සමබල ආහාර වේලක් ගන්න: තන්තු අධික ආහාර, පළතුරු, එළවළු, සහ අඩු මේද සහිත ප්‍රෝටීන් ආහාරයට ගන්න. සීනි අධික ආහාර සහ බීම වර්ග, මත්පැන්, සහ තෙල් සහිත කෑම වලින් ඈත්වෙන්න.
ව්‍යායාම කරන්න: දිනපතාම විනාඩි 30ක්වත් ව්‍යායාම කරන්න. ඇවිදීම, බයිසිකල් පැදීම වැනි දේවලුත් ප්‍රමාණවත්.
නිරෝගී බරක් පවත්වාගන්න: අධික බර දියවැඩියාව සහ අග්න්‍යාශයේ රෝග ඇතිවීමේ අවදානම වැඩි කරනවා.
දුම්පානයෙන් සහ මත්පැන් පානයෙන් වළකින්න: මේවා අග්න්‍යාශයට සෘජුවම හානි කරන දේවල්.
නිතර අසන ප්‍රශ්න (FAQs)
අග්න්‍යාශය නිසි ලෙස ක්‍රියා නොකරන බව දැනගන්නේ කොහොමද?
අග්න්‍යාශය නිසි ලෙස ක්‍රියා නොකරන විට දියවැඩියාවේ ලක්ෂණ (නිතර මුත්‍රා කිරීම, අධික පිපාසය, බර අඩුවීම) හෝ Pancreatitis ලක්ෂණ (උදර වේදනාව) ඇතිවෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා වෛද්‍ය පරීක්ෂණ මඟින් නිවැරදි තත්වය හඳුනාගන්න පුළුවන්.
දියවැඩියා රෝගය සුව කළ හැකිද?
Type 1 දියවැඩියාව සුව කළ නොහැකියි. නමුත් Type 2 දියවැඩියාව නිසි ආහාර පාලනය, ව්‍යායාම සහ ඖෂධ මඟින් හොඳින් පාලනය කරගන්න පුළුවන්. සමහර අවස්ථාවලදී රෝගය සම්පූර්ණයෙන්ම පාලනය කරගෙන ඖෂධ ගැනීම නතර කරන්න පවා පුළුවන්.
අග්න්‍යාශය නිරෝගීව තබාගැනීමෙන් දියවැඩියාව ඇතිවීම වළක්වාගත හැකිද?
ඔව්. අග්න්‍යාශය නිරෝගීව තබාගැනීමෙන් Type 2 දියවැඩියාව ඇතිවීමේ අවදානම විශාල වශයෙන් අඩු කරගන්න පුළුවන්.
නිගමනය
දියවැඩියාව සහ අග්න්‍යාශය අතර තියෙන සම්බන්ධය ඉතාම සමීපයි. දියවැඩියාව ගැන කතා කරනකොට, අග්න්‍යාශය ගැන කතා නොකරම බැහැ. ඔබේ සෞඛ්‍යය ගැන සැලකිලිමත් වෙනවා කියන්නේ මේ අවයවය ගැනත් හොඳින් සැලකිලිමත් වෙනවා කියන එකයි. දියවැඩියා රෝගය ඇතිවීම වළක්වාගන්නත්, රෝගය පාලනය කරගන්නත්, නිරෝගී ජීවන රටාවක් අනුගමනය කිරීම ඉතාම වැදගත්. ඒ සඳහා මත්පැන්, දුම්පානය, සහ අනවශ්‍ය ලෙස තෙල් සහ සීනි සහිත කෑම වලින් ඈත් වෙන්න. ඔබේ සෞඛ්‍යය ඔබේ අතේ. ඒක රැකගන්න එක ඔබේ වගකීම.
මේ ගැන ඔයාගේ අදහස් පහළින් comment කරන්න. දියවැඩියාවෙන් පෙළෙන කෙනෙකුට මේ ලිපිය ප්‍රයෝජනවත් වෙයි කියලා හිතෙනවා නම්, අනිවාර්යයෙන්ම share කරන්න. ඔබේ අදහස් අපට වැදගත්!
Uncategorized
Post a Comment